De laatste avonturen...

De terugweg vanuit Kumasi duurt vanwege de onderbreking naar Abetifi niet buitensporig lang, ondanks het aangehouden worden door de politie en de files. Wat dat aanhouden betreft boffen we: op de bus staat duidelijk geschreven “Nativity Presbyterian Church” –La . Het versterkt de geloofwaardigheid van ons gezelschap en we hoeven uiteindelijk maar 1x uit te stappen om onze identiteitsbewijzen ( we hebben ieder een kopie van onze paspoort bij ons) te laten zien. Als de politie-agent op ernstige toon zegt dat we de volgende keer ook een kopie van het visum moeten hebben antwoorden we beleefd “prima meneer” en kunnen we weer instappen. Gelukkig zijn we voor donker thuis. Vanzelfsprekend danken we, zoals gewoonlijk nog zittend in het busje, voor een behouden aankomst .

Toch is er een klein addertje onder het gras: Marianne blijkt koorts te hebben en voelt zich in die mate slecht dat er toch besloten wordt een privékliniek te bezoeken. Een allervriendelijkste en spraakzame dokter stelt de nodige vragen en doet wat onderzoek waarna hij tot de conclusie dat het best wel eens malaria zou kunnen zijn. Onmiddellijk stelt hij ons in alle toonaarden gerust – Marianne hoeft niet haar laatste gebed uit te spreken – het is heel goed behandelbaar. Kennelijk heeft hij de ervaring dat wij blanken toch erg van zoiets schrikken- wat ook wel een beetje zo is. Bloedonderzoek is nodig voor de diagnose en we controleren of alles steriel verloopt – we hebben niet voor niets reservenaalden bij ons!!!!
Na 20 minuten blijkt dat de conclusie terecht is en wordt Marianne alweer gerustgesteld en de nodige medicijnen voorgeschreven – goed dat we er zo gauw bij zijn! Alles loopt op rolletjes: kliniek betalen, medicijnen halen en innemen, douchen en gauw gaan slapen.

En dan komt het einde van onze reis in zicht – de laatste volle dag hier bij deze lieve mensen. Nog wat boodschappen doen, een debriefings/evaluatiesessie met de session (kerkeraad) en comité leden en dan het afscheidsdiner. Alle betrokkenen en de kerkenraadsleden zijn erbij uitgenodigd. Het programma duurt van 5:30 – 8: 00, maar zoals gewoonlijk, beginnen -en eindigen we een uur later. Geeft niet, we hebben er zin in en hebben allemaal onze speciaal voor de gelegenheid aangeschafte ghanese kleren aangetrokken, wat Derek de opmerking ontlokt: “jullie zien er ghaneser uit dan wij!
De vrouwen hebben zich weer volledig ingezet voor een heerlijk buffet –maaltijd in de basement . Na het begingebed en welkomstwoorden mogen we vanzelfsprekend(?)als eersten ons bord opscheppen – dan pas de anderen. In hun toespraken benadrukt men dat we voortaan niet alleen vrienden zijn van elkaar – maar meer dan dat. We zijn als een familie!!!
AKWAABE (welkom in het Ghanees) was het woord waarmee we destijds hartelijk ontvangen werden. Deze woorden nu bevestigen dat in veelvoud – we voelen ons ontroerd.
En dan komt het moment wat we goed voorbereid hebben: het uitdelen van vele dankwoorden en cadeautjes aan onze bijzondere gastmensen: de mensen van hun comité, de kookdames, de buschauffeur, diverse dominees, onze begeleiders, en tenslotte onze gift voor het onderhoud van DE BUS – waardoor ze aangenaam verrast worden. Als laatste vertelt Inge bij het aansteken van kaarsen iets over het gebruik van de “pearls of life” een “rozenkrans”” voor protestanten, die ze tenslotte aan Derek cadeau geeft. Met de wens dat we in de toekomst meer over dit soort geloofszaken kunnen uitwisselen.
Wie schetst onze verbazing als we allemaal tenslotte ook nog van hen een cadeau krijgen: ieder een mooi ingelijst schilderij en ieder een prachtig ghanese bloes of jurk.

Tenslotte de echte laatste dag – vanavond vertrekken we! Jammergenoeg is Marianne ‘s nachts nogal ziek geweest, maar ze heeft vele verzorgenden om zich heen die alles doen wat maar kan: witte rijst gekookt, bananen gekocht, ORS gegeven en niet te vergeten het gebed van Rev. Odonkor aan haar bed. Samen met wat rust heeft alles met elkaar goed geholpen: ‘s middags staat ze paraat om te vertrekken alsof er niets aan de hand is . (Nou schijn je met malaria je ook heel wisselend te voelen – soms gewoon en soms puur slecht.)

Terwijl Marianne slaapt hebben we echter nog twee speciale evenementen: een begrafenis en de chief komt bij ons op bezoek.
Wat de begrafenis betreft: Ans wist dat zoiets een hele belevenis zou kunnen zijn en daarom hadden we al gevraagd of we zoiets misschien mee zouden kunnen maken – ze wilden het wel proberen, werd er toen gezegd(!). Als mensen sterven in Ghana worden ze niet meteen begraven maar in de (een?) diepvries gelegd totdat de plechtigheid plaats kan vinden – soms duurt dat wel maanden. Begrafenissen gebeuren eigenlij k alleen in het weekend, evenals trouwen. Het zijn beide uitbundige aangelegenheden waar heel veel energie, tijd en geld in wordt gestoken. De kerken zitten dan vol –het is een extended family” en gemeenschaps aangelegenheid. Er wordt apart aandacht besteed aan de kleding. Bij begrafenissen draagt men vooral zwart en bruin en rood als de overleden onder de 70 jaar is. Boven de 70 mag men wit dragen – dan is het vanzelfsprekender dat iemand overlijdt. Oudere mannen dragen vaak traditionele dracht met gewaden gedrapeerd over een schouder .”Onze”overledene nu ,wiens begrafenis we mogen bijwonen, is een mevrouw van 83 die 11 kinderen heeft en vele (achter)kleinkinderen. Ze was opgebaard in een prachtige witte lijkkist met bloemen( we hebben vele, vele langs de weg zien staan- voor de verkoop uiteraard). De overledene was lid van de vrouwenvereniging en alle bevriend(ind)e dames dragen hun groepskledij (witte blouses en hoofddoek) en hanteren de kist. Het zingen is nu niet zo uitbundig, maar speelt wel weer een belangrijke rol in de dienst. Na afloop wordt ze met trompetgeschal in een “gemotoriseerde baar”(soort busje) verder naar de begraafplaats gebracht. Indrukwekkend.

En dan de chief: het is in Ghana gebruikelijk dat als je ergens op bezoek komt ook de “chief”(stamhoofd) opzoekt – hij wil weten wie er op zijn grondgebied komt. Dat hadden we in Abetifi al meegemaakt en om allerlei redenen was het nog niet gelukt om de chief van “La”te ontmoeten. Na een telefoontje komt Wisdom ons ineens opgewonden roepen: de chief komt hier naartoe! En of we allemaal gauw willen komen. Het blijkt dat hij in de buurt moet zijn en ons toch wel graag alsnog wil zien (het is niet zo gebruikelijk dat zo’n relatief grote groep blanken hier rondloopt). Wisdom fluistert nog gauw in dat dit een hele eer is. Zoiets gebeurt heel weinig! Gewoonlijk, in zijn eigen “paleis”, spreekt hij meestal via een spokesman en mag je eigenlijk zelf niets vragen – alleen maar gedwee zijn en luisteren, is dan de gedragscode. Nu, omdat het informeel is, is het anders en mogen we “gewoon”doen. Hij vertelt over zijn reizen naar Zwitserland en Nederland en stelt vele vragen. Steeds meer mensen schuiven zachtjes aan bij het gesprek in de kamer - ook Rev. Odonkor. Als de chief aangeeft dat hij nu toch echt weer moet gaan verzoekt Rev. Odonker hem te bidden (hij, net als vele andere chiefs is ook een “presby”). Buiten nog een foto- met de chief in het midden uiteraard- is ook dit moment weer voor eeuwig vastgelegd. Dit soort foto’s zijn erg belangrijk!!!!

En dan is het vertrek er: kisses, hugs, kadootjes uitwisselen en tranen. En het allerlaatste officiële afscheid in de kerkeraadskamer. Bijzonder is hoe Grace een afscheidslied voor ons inzet, Rev. Odonkor een roerend slotgebed uitspreekt en wij tenslotte voor hen weer zingen: Ubi Caritas (met uitleg: “Waar liefde is en vriendschap, daar is God” legt Peter uit).
Hand in hand spreken we, zoals we al vele malen hebben gedaan de “grace”uit: : May the grace of the Lord Jesus Christ, the love of God and the fellowship of the Holy Spirit be with us now and forever, Amen.
Zoveel mogelijk mensen gaan mee naar het vliegveld, we zwaaien nog 1x en dan is het voorbij, ons buitengewoon bijzonder verblijf als gasten van de Nativity Church of La.
Verrijkt met vele goede herinneringen zijn we inmiddels weer gezond (dwz bijna) en wel en dankbaar in Utrecht terug. Flarden van zinnen, beelden, geluiden, geuren en smaken van die heel andere wereld, flitsen nog steeds door onze hoofden en dat zal best nog wel een tijdje zo blijven. Met onze groep hoeven we gelukkig nog geen definitief afscheid te nemen, maar we gaan nog het een en ander uitwerken…en voor je het weet is het volgend jaar juni. Dan komen er Ghanezen hier, dan is het hun beurt om op reis te gaan. Heerlijk, dan kunnen we hen als gast verwennen, en doorgaan met het ingezette pad van uitwisseling en herinneringen ophalen en van hun uitstraling genieten……… en “fellowship” natuurlijk!